الأنصار فی التاریخ الإسلامی هم أهل یثرب الذین ناصروا رسول الله فی الإسلام محمد بن عبد الله. وهم ینتمون إلى قبائل الأوس والخزرج ابنی حارثة بن ثعلبة بن عمرو بن عامر بن حارثة بن امرئ القیس بن ثعلبة بن مازن بن الأسد بن الغوث . هاجروا إلى یثرب بعد سیل العرم الذی أودى بسد مأرب فدخلوها بعد أن حاربوا بها یهود حتى استقر لهم الأمر بها، وکانت بین الأوس والخزرج حروب طوال قاسیة کان آخرها یوم بعاث قبل الهجرة النبویة.[1]
انصار لقبی است که قرآن برای مسلمانان مدینه به کار برده است[۱]، به جهت پیمان یاری که با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پیش از هجرت به مدینه بستند و حمایتی که پس از هجرت از آن حضرت و مهاجران نمودند.
واژه انصار از واژهها و اصطلاحات مشهور تاریخ صدر اسلام است و در قرآن و بسیارى از متون روایى، تاریخى و تفسیرى بکار رفته است. این واژه جمع کلمه ناصر و برگرفته از ریشه «ن ـ ص ـ ر» است که به مفهوم کمک کردن، یارى رسانیدن و دستگیرى کردن است.[۲]
آنچه مفهوم این واژه را از مفهوم «اعوان» متمایز مىسازد آن است که عون براى هر کمکى بکار مىرود؛[۳] اما نصر کمک به فرد یا گروهى است که در رویارویى یا دشمنى با فرد یا گروهى قرار گرفته است، از این رو چنانچه در جنگ گروهى به یکى از طرفین نزاع بپیوندند آنان را نصرت دادهاند.[۴]